Rewolucje przemysłowe i przemysł 4.0 (Czwarta Rewolucja Przemysłowa)

Czwarta rewolucja przemysłowaZmiany, które zachodzą w ostatnich latach w dziedzinie digitalizacji i świecie technologicznym zyskały miano czwartej rewolucji przemysłowej. Czy ten termin obejmuje tylko unowocześnienie maszyn i postęp w dziedzinie IT? Problematyka czwartej już rewolucji przemysłowej jest o wiele szersza i dotyka spraw z każdej branży, co oznacza, że jej skutki może nie bezpośrednio, ale na pewno w jakiś sposób odczuje każdy z nas.

Poniżej ogólny konspekt Przemysłu 4.0 oraz główne konsekwencje społeczno-gospodarcze technologii czwartej rewolucji przemysłowej w trzech aspektach ekonomicznych z uwzględnieniem konkretnych przykładów.

Przemysł 4.0 ma swoje korzenie w Niemczech. To właśnie tam podczas debaty publicznej w 2011 roku po raz pierwszy tego terminu użyła Angela Merkel. Nazwała w ten sposób narodową strategiczną inicjatywę rządu RFN, której celem było rozwijanie cyfryzacji przemysłu. Stanowisko wieloletniej, a co za tym idzie doświadczonej kanclerz Niemiec wobec dokonujących się zmian w przemyśle i nie tylko pokazuje, że czwarta rewolucja przemysłowa w znaczący sposób wpłynie na światowe gospodarki. Merkel bowiem twierdzi, że Niemcy koniecznie muszą dokonać fuzji rzeczywistości online ze światem produkcji przemysłowej, aby nie utracić swojej obecnej pozycji na arenie międzynarodowej.

Rewolucje przemysłowe

Przed omówieniem konsekwencji zachodzących przemian warto sięgnąć do kart historii, aby zrozumieć skutki poprzedniczek Przemysłu 4.0 i odnieść je do czasów współczesnych.

Pierwsza rewolucja przemysłowa
Za jej początek uznaje się 1784 rok, kiedy Anglik Cort opatentował dwa procesy związane z usprawnieniem produkcji żelaza. Przełomowe okazało się wprowadzenie maszyn napędzanych parą i wodą w celu usprawnienia procesu produkcyjnego, co doprowadziło do zmian w strukturze zatrudnienia Anglii (spadek o połowę pracujących w rolnictwie).

Druga rewolucja przemysłowa
Kolejne decydujące zmiany zaszły na przełomie XIX i XX wieku, kiedy popularna stała się produkcja masowa. W tamtym czasie na wspomnienie zasługują H. Ford i F. Taylor. Uważa się, że druga rewolucja przemysłowa napędzana była energią elektryczną, dlatego też sztampowe wynalazki to m. in. lampa naftowa i samochód.

Trzecia rewolucja przemysłowa
Gdy w 1969 roku wprowadzono programowany sterownik logiczny Modicon 084, na świecie rozpoczął się okres automatyki przemysłowej. Wszystko, co miało wcześniej charakter wyłącznie realny ewoluowało do płaszczyzny wirtualnej, doprowadzając do powstania i upowszechnienia e-sklepów i e-bankowości. Wtedy dokonał się postęp w dziedzinie IT, który jest wspólnym aspektem dla trzeciej i czwartej rewolucji przemysłowej. Jednak szybkość i zakres dokonujących się przemian widocznie różnicuje te dwa okresy w historii przemysłu.

Dlaczego Przemysł 4.0 niesie ze sobą olbrzymie i długofalowe konsekwencje?

Każda z poprzednich rewolucji w zauważalny sposób zmieniła oblicze przemysłu, a co za tym idzie oczywiście oddziaływała na społeczeństwo. Jednak najbardziej szanowani ekonomiści sądzą, że Przemysł 4.0 całkowicie odmieni dotychczasowy świat, ponieważ zmiany dokonują się w każdej branży, w każdym państwie, w każdej sferze życia społecznego i gospodarczego. Moim zdaniem aktualnie innowacje technologiczne są główną siłą napędową wzrostu gospodarczego, co pokazuje niżej przedstawiony wykres.

W krajach wysoko rozwiniętych, w których zauważamy największy postęp technologiczny, zwiększenie digitalizacji gospodarki i rozwijanie cyfryzacji przemysłu nastąpił również największy wzrost PKB per capita właśnie w ostatnich latach (na wykresie do 2016), kiedy czwarta rewolucja przemysłowa była w początkowej fazie.

Tak olbrzymi skok wskaźnika wzrostu gospodarczego bardzo dobrze obrazuje wielkość i stopień ważności konsekwencji niesionych przez Przemysł 4.0. Jeśli wydajność produkcji osiągnięta przez dokonanie odpowiednich zmian zaczyna rosnąć znacznie szybciej niż dotychczas, co w sposób łańcuchowy prowadzi do ewolucji ludzkiej mentalności, to skutki takiej sytuacji będą gigantyczne i dotkną każdej dziedziny ludzkiego życia.

Żeby uogólnić i w zrozumiały sposób przedstawić potencjalne konsekwencje czwartej rewolucji przemysłowej zauważalne już dzisiaj przyjmę podział opracowany przez K. Schwaba rozpatrywania ich w trzech płaszczyznach ludzkiej działalności:

  • wpływ na prowadzenie biznesu;
  • wpływ na państwo
  • wpływ na ludzi.

Czwarta rewolucja przemysłowa a prowadzenie biznesu

Ogromne przemiany technologiczne w aspekcie prowadzenia biznesu to przede wszystkich inteligentne procesy produkcyjne. Produkcja generuje więcej danych niż jakakolwiek dziedzina przemysłu. Nowe poziomy komunikacji, zaawansowane obliczenia, inteligentniejsze urządzenia oraz ulepszony dostęp do danych i ich przechowywanie zwiększają zakres, ilość i rozdzielczość dostępnych danych. Duże zainteresowanie danymi typu Big Data zakłada możliwość wytworzenia wartości biznesowej przy użyciu danych.

Ogólnym celem inteligentnej produkcji jest szybkie tworzenie aplikacji pozwalających na współpracę pomiędzy człowiekiem, systemem i zasobami w obrębie łańcucha wartości i architektury, tworzących nową platformę oprogramowania dla inteligentnej produkcji przyszłości. Przedsiębiorstwa produkcyjne doceniają znaczenie dostępu do danych dla poprawy wydajności operacyjnej. Wydajność zwiększa się, jeśli informacje są udostępniane we właściwym czasie i odpowiedniej osobie, co pozwala na podejmowanie decyzji.

Procesy produkcyjne i logistyczne są inteligentnie zintegrowane, dzięki czemu produkcja staje się bardziej wydajna i elastyczna. Ułatwia to tworzenie łańcuchów wartości obejmujących wszystkie etapy cyklu życia produktu - od początkowego pomysłu na produkt, jego rozwoju, produkcji, użytkowania i konserwacji aż po recykling.

Umożliwia to firmom łatwiejsze niż dotychczas wytwarzanie produktów dostosowanych do indywidualnych wymagań klientów. Tego rodzaju podejście do produkcji i tworzenie produktów może w niedługim czasie stanowić nową normę. 83% przedsiębiorstw przewiduje, że ich łańcuch wartości ulegnie w wysokim stopniu digitalizacji w 2020 roku. Jednocześnie koszty produkcji związane z transportem, komunikacją i wymianą gospodarczą mogą zostać zmniejszone pomimo jej indywidualizacji.

Zmiany w funkcjonowaniu gospodarki państwowej

Nowe technologie sprawiają, że współczesna gospodarka szybko się zmienia.

Model sharing economy

Wraz z olbrzymim postępem technologicznym pojawiają się nowe modele rynkowe i nowe modele konsumpcji. Niezwykle modny przed pojawieniem się koncepcji Gospodarki 4.0 nadmierny konsumpcjonizm odchodzi do lamusa na rzecz nowej idei gospodarki współdzielenia. Wraz z rynkiem internetu mobilnego oraz wzrostem zaufania dla odważnych start-upów rozwija się nowoczesna gałąź gospodarki - model sharing economy. Sharing economy koncentruje się na funkcjonalności produktów, a nie na ich posiadaniu. Za pomocą platform internetowych ludzie korzystają z dostępnych i niezagospodarowanych zasobów czynników produkcji innych podmiotów. Celem takiej działalności nie jest posiadanie na własność, lecz możliwość korzystania z danej rzeczy w momencie, kiedy tego potrzebujemy.

Największą furorę w Polsce robią międzynarodowe korporacje bazujące na idei ekonomii współdzielenia, takie jak Uber - platforma łącząca kierowców z pasażerami, Airbnb - serwis służący do wynajmu prywatnych mieszkań czy BlaBlaCar.

Airbnb to najpopularniejszy na świecie serwis dla podróżników, który oferuje płatne noclegi w ponad 35 tysiącach miast w 192 krajach na całym świecie. Za jego pośrednictwem można wynająć apartament, willę, a nawet zamek. Airbnb umożliwia udostępnianie swojego domu innym użytkownikom podczas naszej nieobecności. To najprostszy sposób na to, by czerpać korzyści finansowe ze swojej wolnej przestrzeni i reklamować ją wielomilionowej publiczności. Serwis powstał w 2008 r., rok później obsłużył 21 tysięcy klientów, a w 2015 r. już 40 milionów (obecnie 60 milionów). W 2011 r. dysponował 120 tysiącami ofert, a obecnie ma ich w puli 2,5 miliona. Airbnb jest wyceniane na około 30 miliardów dolarów, a więc znacznie wyżej niż jakakolwiek sieć hotelarska na świecie. Airbnb ma obecnie w Polsce 11 tysięcy ofert zakwaterowania, co stanowi 10% wszystkich pokojów w hotelach.

Podsumowując, zjawisko sharing economy uzupełnia gospodarkę głównego nurtu o segment biznesu odpowiedzialnego społecznie, który charakteryzuje się dbałością o wartości i zmienia tradycyjne pojęcie własności, wzbogacając je o aspekty społecznych interakcji. Nie jest możliwy rozwój gospodarki bez zaufania, a także skłonności do współpracy. Zjawisko sharing economy to nie tylko odpowiedź na potrzeby gospodarki w czasie kryzysu, ale także rozwiązanie dla osób, które rozumieją, że aby konsumować, nie trzeba posiadać.

Rola państwa w przechodzeniu procesu cyfryzacji

Czwarta rewolucja przemysłowa jest aktualnie w fazie początkowej i dlatego ważne jest, aby nie tracić szans, które stwarza. Kwestia wsparcia gospodarki przez sektor publiczny w przechodzeniu procesu cyfryzacji nadal stoi pod znakiem zapytania, ponieważ w zależności od stanowiska rządu Przemysł 4.0 będzie wiązał się z innymi konsekwencjami. W opinii mojej i wielu ekonomistów kraje, którym nie uda się przekształcić swoich gospodarek w duchu czwartej rewolucji przemysłowej odpadną z wyścigu rozwojowego. Dlatego istotne jest, aby była realizowana finansowa rola państwa w tej sytuacji.

Najbardziej znanym i często wskazywanym działaniem podjętym przez rząd wysoko rozwiniętego państwa w ramach podążania za zmianami jest wspomniana już wcześniej inicjatywa rządu RFN - koncepcja Przemysłu 4.0, czyli budowa inteligentnych urządzeń, a także całych zakładów produkcyjnych zdolnych do autonomicznego koordynowania procesów produkcji między sobą. Niemieckie firmy mają zdobyć dominującą pozycję na rynku inteligentnych urządzeń i samochodów autonomicznych, systemów mobilności w miastach, sprzedaży kompleksowych systemów wytwarzania energii z odnawialnych źródeł i poprawy efektywności energetycznej. Wymaga to radykalnej zmiany dotychczasowych modeli biznesowych niemieckich producentów, podwyższenia ich kompetencji w produkcji oprogramowania i nasycania produktów technologiami cyfrowymi oraz zagwarantowania im dostępu do odpowiedniej infrastruktury IT i potrzebnych danych. Priorytetem rządu jest przeprowadzenie kompleksowej cyfryzacji poprzez przyspieszenie rozbudowy infrastruktury cyfrowej, poprawę kompetencji cyfrowych MŚP i rozwój e-administracji.

Jako nadrzędne zadanie rząd niemiecki uzurpował sobie radykalne zwiększenie wydatków na innowacyjność. W 2015 roku krajowe wydatki na naukę po raz pierwszy osiągnęły poziom 3% PKB. Budżet Federalnego Ministerstwa Edukacji i Badań Naukowych wzrósł skokowo w latach 2005-2017 o niemal 142% - do 17 mld euro. System innowacji w RFN koncentruje się na wspieraniu prac badawczych przedsiębiorstw, w odróżnieniu od systemów skoncentrowanych na wsparciu publicznych jednostek badawczych.

Przedstawione powyżej konsekwencje czynnego uczestniczenia w czwartej rewolucji przemysłowej, że digitalizacja gospodarki się po prostu opłaca.

Komentarze